Jerzy Stuhr

Jerzy Oskar Stuhr (ur.* 18 kwietnia 1947 w Krakowie, zm.† 9 lipca 2024 tamże) – polski aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, filolog i pisarz, profesor sztuk teatralnych. Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów. W swoich filmach i rolach aktorskich często prezentował losy polskiego inteligenta. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej za osiągnięcia życia (2018). W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 rektor PWST w Krakowie. 

Rozpoczął pracę jako aktor w Starym Teatrze w Krakowie, w którym zadebiutował rolą Belzebuba w Dziadach, a następnie zagrał m.in. Wysockiego w Nocy listopadowej, Piotra Wierchowieńskiego w Biesach i Jaszę w Wiśniowym sadzie. Na wielkim ekranie zadebiutował jako stażysta w filmie Hieronima Przybyła Milion za Laurę (1971). Wziął udział, kreując postać reżysera Jerzego Burskiego, w zdjęciach próbnych do filmu Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru (1976). W 1976 zagrał swoją pierwszą główną rolę filmową – Antoniego Gralaka, młodego mężczyzny, który po opuszczeniu zakładu karnego po trzech latach odsiadki próbuje ułożyć sobie nowe życie w realiach Polski lat 70. XX wieku, w filmie Krzysztofa Kieślowskiego Spokój (1980). W tym okresie zagrał jeszcze w dwóch innych filmach reżysera: asystenta Stefana Bednarza w Bliźnie (1976) i Filip Mosz, główny bohater Amatora (1979). W 1980 wyjechał do Włoch, gdzie w kolejnych latach wystawiał spektakle teatralne. Szeroką rozpoznawalność w Polsce zapewniła mu rola Maksa Paradysa w filmie Juliusza Machulskiego Seksmisja (1983). Umiejętności komediowe zaprezentował również w innych filmach z lat 80.: Kingsajz (1988), Dekalog X (1988) czy Obywatel Piszczyk (1989). W 1990 został rektorem PWST w Krakowie i piastował to stanowisko przez kolejne sześć lat. W 1994 zadebiutował jako reżyser filmowy produkcją Spis cudzołożnic (1995), do której napisał także scenariusz i w której zagrał główną rolę (Gustawa). Następnie zagrał pięć ról w wyreżyserowanych przez siebie Historiach miłosnych (1997), za które otrzymał nagrodę za najlepszy film zagraniczny na festiwalu filmowym we Włoszech (Cinecittà) i które zaprezentował na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Wykreował także komediową postać komisarza Ryby w filmie Juliusza Machulskiego Kiler (1997) oraz w jego kontynuacji, Kiler-ów 2-óch (1999). W 1998 otrzymał nagrodę Narodowego Syndykatu Włoskich Dziennikarzy Filmowych. Użyczył głosu Osłu w filmie animowanym Shrek (2001) oraz jego kolejnych kontynuacjach. W latach 2000. nagrał serię audiobooków z baśniami Hansa Christiana Andersena na zlecenie wydawnictwa Media Rodzina. W 2002–2008 ponownie piastował stanowisko rektora krakowskiej PWST. Zagrał główną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie Pogoda na jutro (2003), za który otrzymał wiele międzynarodowych nagród, m.in. Nagrodę Fipresci na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wiesbden oraz nagrody publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Operatorów Filmowych „Manaki Brothers” w Macedonii i na 27. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Denver. Zagrał z Maciejem Stuhrem w filmie Obywatel (2014), którego był także reżyserem. Wybrana filmografia: 1976 Spokój / 1980 Ćma / 1982 Matka Królów / 1983 Seksmisja / 1987 Pociąg do Hollywood / 1987 Kingsajz / 1989 Deja vu / 1990 Życie za życie. Maksymilian Kolbe / 1993 Uprowadzenie Agaty / 1997 Kiler / 1999 Kiler-ów 2-óch / 2011 Habemus papam. Polski dubbing: 1998: Mulan – Mushu / 2001: Shrek – Osioł / 2004: Shrek 2 – Osioł / 2007: Shrek Trzeci – Osioł / 2007: Pada Shrek – Osioł / 2010: Shrek Forever – Osioł / 2010: Shrek ma wielkie oczy – Osioł / 2011: Smerfy − Gargamel / 2018: Mowgli: Legenda dżungli – Akela / 2019: Król Lew – Rafiki. 

źródło: wikipedia